برای تعیین وقت حضوری و قرارداد با وکیل از این بخش استفاده کنید.
عقد معاوضه چیست
تفاوت عقد معاوضه با بیع عقد معاوضه یکی از عقود معین است که در قانون مدنی آمده است. این عقد از جمله عقود تملیکی و معوض است و به دلیل تبادل مال، ممکن است در بین عقود معین، شبیه ترین عقد به عقد بیع باشد. اما نظر به اینکه عقد بیع احکام و خیارات خاص خود را دارد که در موارد بروز اختلاف این تفاوت ها بسیار با اهمیت و تعیین کننده خواهند بود، بررسی تفاوت این دو عقد بسیار ضروری است.
تعریف عقد معاوضه : ماده ۴۶۴ قانون مدنی، عقد معاوضه را اینگونه تعریف کرده است: «معاوضه عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین مالی میدهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ میکند؛ بدون ملاحظه این که یکی از عوضین، مبیع و دیگری ثمن باشد..» بنابراین در معاوضه بحث ثمن مطرح نبوده بلکه مالی در قبال مالی دیگر به شخص مقابل تملیک می شود و همانطور که از نامش مشخص است مبادله کالا با کالا است.
ماهیت و ویژگی عقد معاوضه : معاوضه عقد است و دو طرف دارد. این عقد از عقود معوض و لازم و تملیکی است. عقد معوض در مقابل عقود رایگان است. بنابراین همیشه مالی در مقابل مالی دیکر بین طرفین مبادله می شود. از سوی دیگر عقدی است لازم. یعنی هیچیک از طرفین نمی تواند یکطرفه آن را فسخ نماید. این عقد از عقود تملیکی است. یعنی نتیجه آن انتقال مالکیت از یک طرف عقد به طرف دیگر است و مالکیت هر کدام از عوضین به طرف مقابل داده می شود و البته عوضین باید با هم برابری داشته باشند و برخلاف عقد صلح که بر مبنای مسامحه می باشد در معاوضه مسامحه نیست. همچنین ارکان اساسی معاملات نیز برای صحت این عقد ضروری است.
شرایط صحت عقد معاوضه چیست؟ قانونگذار در ماده ۴۶۵ قانون مدنی مقرر می دارد، در معاوضه احکام خاصه بیع جاری نیست، لذا برای آنکه عقد معاوضه شما از شرایط صحت معامله برخوردار باشد، باید شرایط اساسی ذیل را در آن رعایت نمایید.
ایجاب و قبول در گام اول معاملات، باید طرفین آن معامله را در وهله اول ایجاد نمایند، و سپس قبول نمایند، لذا در صورتیکه معامله ای ایجاد نشده باشد، و قبولی از جانب طرفین صورت نگرفته باشد، عقد معاوضه ای محقق نشده است.
همچنین باید در انعقاد هر معامله ای رضایت طرفین باشد، لذا در صورتیکه رضایت یکی از طرفین نباشد، یا یکی از طرفین بواسطه ی زور این عقد را انجام داده باشد، چنین معامله ای صحیح نمی باشد.
اهلیت طرفین طرفین معامله باید، دارای شرایط انجام معامله، اعم از اهلیت قانونی و اهلیت استیفاء برخوردار باشند، در غیر اینصورت چنین عقدی صحیح نمی باشد، مانند آنکه شخصی با فردی که سفیه نابالغ (توانایی تشخیص خوب و بد را از هم ندارد) است، عقدی ایجاد نماید، لذا چنین عقدی به دلیل عدم اهلیت استیفاء آن فرد نابالغ صحیح نمی باشد.
مشروعیت موضوع معامله در عقد معاوضه باید هریک از عوض و معوض دارای جهت قانونی باشد، لذا در صورتیکه هریک دارای جهت قانونی نباشند، آن عقد صحیح نمی باشد، به عنوان مثال؛ اگر شخصی خودروی خود را در قبال دریافت ۱۰۰ کیلو مواد مخدر به دیگری بدهد، چون مواد مخدر دارای مشروعیت قانونی نمی باشد، لذا چنین معاوضه ای صحیح نمی باشد.
سایر شرایط موارد فوق، از شرایط صحت اساسی هر معامله ای می باشد، ولیکن باید سایر شرایط صحت همچون، قابلیت نقل و انتقال بودن، مالیت داشتن، موجود بودن مورد معامله و … باشد، در غیر اینصورت معامله دارای شرایط صحت نمی باشد.
احکام و قواعد معاوضه: ماده 485 قانون مدنی تصریح داشته احکام خاص بیع در معاوضه جاری نیست. این احکام شامل حق شفعه، خیار تاخیر ثمن، خیار مجلس و خیار حیوان می باشد. بنابراین برخلاف بیع که طرفین طبق خیار مجلس اختیار داشتند در بیع تا زمانیکه از مجلس برنخواسته اند بیع را برهم بزنند این خیار در معاوضه وجود ندارد. همچنین در بیع اگر مبیع حیوان باشد ظرف سه روز مشتری حق فسخ دارد. این خیارات مختص به بیع است و در معاوضه قابل اعمال نیستند. حتی اگر یکی از عوضین حیوان باشد نیز خیار حیوان وجود ندارد. همچنین یکی دیگر از تفاوت های این دو عقد، حق شفعه است که فقط در عقد بیع جاری است. یعنی اگر دو شریک مالکیت یک ملک مشاعی را داشته باشند و یکی از آنها سهم خود را به شخص ثالثی بفروشد، شریک دیگر می تواند حق شفعه خود را اعمال و ثمن معامله شخص ثالث را بپردازد و تمام ششدانگ ملک را مالک شود اما چنانچه عقد معاوضه بین یکی از دو شریک و شخص ثالث انجام شود مثلا شخصی ملک مشاعی خود را با یک اتومبیل معاوضه کند، برای شریک دیگر حق شفعه ایجاد نمی شود.