برای تعیین وقت حضوری و قرارداد با وکیل از این بخش استفاده کنید.
وقف و شرایط و ارکان وقف
وقف و شرایط و ارکان وقف
تعریف عقد وقف: وقف در ویکی پدیا اینگونه تعریف شده است: سنتی کهن و جهانی به معنی بخشش پول یا ملک به شخص یا موسسه غیر انتفاعی است که منافع مترتبه این بخشش را به مصرف خاصی برساند بعبارت دیگر وقف عموما به حبس مال به نفع امورعام المنفعه تعبیر می گردد. یعنی بعد از تحقق ارکان آن، مال از ملکیت شخص خارج می شود تا مرجع مربوطه منافع آن را به امور خیریه (که ممکن است خاص یا عام باشد) برساند. این عقد از عقود غیرمعوض می باشد.
طرفین عقد وقف: مالک را در این عقد واقف می گویند. و طرف دیگر که مال به نفع آنها وقف شده موقوف علیهم نامیده می شوند و مال موضوع وقف نیز عین موقوفه می باشد.
انواع وقف چیست؟
به طور کلی دو نوع وقف وجود دارد که در ادامه به معرفی هر یک می پردازیم.
وقف خاص: در این نوع وقف، موقوف علیهم، اشخاص، اقشار یا گروه خاصی هستند؛ همانند وقف مالی که برای استادان یا دانشجویان یک دانشگاه خاص یا دانش آموزان یک مدرسه مشخص است. وقف عام: در این نوع وقف استفاده کنندگان از آن مال موقوفه، شخص یا گروه خاصی نیستند بلکه وقف برای مصلحت عموم، مانند مکان عمومی مثل مساجد، بیمارستانها.
ارکان وقف: عقد وقف نیز مانند هر عقد دیگر باید شرایط و ارکان اصلی عقد را داشته باشد. بعلاوه شرایطی که ممکن است خاص این عقد باشد که به آن خواهیم پرداخت. اولین رکن وقف واقف یا کسی است که مال خود را به قصد ثواب و امور خیر، وقف می کند. بنابراین اولا واقف باید مالک مال مذکور باشد. از سویی از ارکان صحت عقد شرایط عمومی یعنی داشتن بلوغ، عقل، قصد انشا نیز لازمه این عقد است. لازم به ذکر است واقف علاوه بر مالکیت مال موقوفه باید صلاحیت دخل و تصرف در آن را داشته باشد. بنابراین شخص ورشکسته اجازه وقف مال خود را ندارد. دومین رکن وقف، موقوف علیهم هستند. یعنی اشخاصی که مال موقوفه به نفع آنها وقف شده است. موقوف علیهم می تواند خاص یا عام باشد در هرحال باید موجود باشند. مثلا وقف به نفع کسی که فوت شده صحیح نیست. همچنین باید معلوم و مشخص باشند. البته در وقف عام توصیف کلی موقوف علیهم کافیست. مثلا وقف مدرسه به نفع کودکان محله ای مشخص قابلیت تملک منافع موقوفه نیز از شروط لازم موقوف علیهم است. و اما رکن سوم یا مال موقوفه باید شرایطی اشته باشد که اولا با انتفاع از بین نرود. مانند وقف مدرسه یا وقف درخت. اما وقف میوه صحیح نیست. همچنین مال معین باشد. نکته لازمه وقف قابلیت قبض یا تسلیم مال موقوفه است. چرا که رکن مهم و اساسی وقف، قبض و اقباض است بگونه ای که حتی درصورت انعقاد قرارداد وقف و عدم قبض آن و فوت واقف، عقدی تشکیل نشده است. ماده 59 قانون مدنی در این خصوص صراحت دارد.
اثر فوت واقف پیش از تسلیم موضوع وقف: نظر به اینکه قبض یا تسلیم مال موضوع وقف از ارکان اساسی این عقد بوده و بدون آن عقد کامل نبوده و محقق نشده است بنابراین درصورت فوت واقف قبل از تسلیم مال، عقد انجام نشده و باطل است.
اداره امور وقف چگونه است؟ اصولا برای انجام امور مربوط به وقف، شخصی باید درنظر گرفته شود تا عهده دار مدیریت این امر باشد که ماده 75 قانون مدنی از این شخص بعنوان متولی نام برده است. از جمله وظایف متولی بکار بردن مال در جهت مصلحت و منافع موقوف علیهم است. برای اداره امور وقف ممکن است خود واقف به تنهایی یا با همکاری اشخاص دیگر اداره امور را عهده دار شود. ممکن است شخص یا اشخاصی را برای این امر انتخاب کند. در هر کدام از این وضعیت ها ممکن است برای اداره امور شرط شود همگی با هم یا هر یک به تنهایی قادر به تصمیم گیری باشند. هچنین واقف در عقد وقف می تواند شرط کند که خود یا متولی بتوانند برای اداره امور، شخص یا اشخاصی را انتخاب کنند. اقدامها و خدمات متولی نیز بنا بر اصل کلی «عدم تبرع» و رایگان نبودن هیچ عمل و اقدامی مطابق ماده 84 قانون مدنی: «جائز [صحیح] است واقف ازمنافع موقوفه سهمی برای عمل متولی قرار دهد و اگر حق التولیه معین نشده باشد متولی مستحق اجرت المثل عمل است.»
عزل متولی: اگر متولی به مصلحت موقوفه عمل نکند یا خلاف وقـفنامه عمل کند یا اینکه در اداره آنجا ناتوان باشد یا رعایت امانتداری نکند، در این صورت دادگاه او را ملزم به رعایت مصالح موقوفه میکند و چنانچه امکان پذیر نباشد، در نهایت عزل میشود. همچنین اگرواقف طبق وقـفنامه شرایطی را برای عزل متولی بیان کرده باشد، با تحقق آن شرط عزل متولی امکان پذیر است. همچنین مطابق ماده 78 قانون مدنی واقف میتواند بر متولی ناظر قرار دهد که اعمال متولی به تصویب یا اطلاع او باشد. برای اداره مال مورد وقـف باید طبق نظر واقف عمل شود و تخطی از آن خلاف است و جایز نیست و طبق ماده 82 قانون مدنی: «هرگاه واقف برای اداره کردن موقوفه ترتیب خاصی معین کرده باشد متولی باید به همان ترتیب رفتار کند و اگر ترتیبی قرار نداده باشد متولی باید درباره تعمیر، اجاره و جمعآوری منافع و تقسیم آن برمستحقان و حفظ موقوفه و غیره مثل وکیل و… عمل نماید.»
برای اطلاعات تکمیلی می توانید با همکاران وب وکیل تماس بگیرید
منبع: وب وکیل