اعمال حق مالکیت و محدودیت های آن

مالکیت در قانون مدنی:

ارتباط اشخاص با اموال می تواند تحت حقوقی باشد که یکی از آنها مالکیت آن مال باشد یا حقوقی مانند حق ارتفاق و حق انتفاع
قانون مدنی در فصل اول از باب دوم یعنی مواد 29 الی 39 به موضوع مالکیت پرداخته و در فصل دوم سایر حقوق یعنی حق ارتفاق به ملک دیگری و حق انتفاع را بیان کرده است که در بخش های دیگر در مورد آن ها صحبت شده است.
باب دوم - در حقوق مختلفه که برای اشخاص نسبت به اموال حاصل می شود
ماده 29 - ممکن است اشخاص نسبت به اموال علاقه‌های ذیل را دارا باشند:
1- مالکیت (‌اعم از عین یا منفعت)
2- حق انتفاق
3- حق ارتفاق به ملک غیر
فصل اول - در مالکیت
حق مالکیت یکی از انواع ارتباطات اشخاص با اموال است. این حق تا جاییکه از راه های صحیح بدست آمده باشد در قانون اساسی کشور نیز به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت قانونگذار قرار گرفته است. ماده 31 قانون مدنی نیز در این ارتباط تصریح کرده که هیچ مالی را نمی شود از تصرف مالک بیرون کرد مگر با حکم قانون.
استاد جعفر لنگرودی در کتاب ترمینولوژی حقوق، حق مالکیت را به صورت زیر تعریف کرده اند:
حق استعمال و بهره برداری و انتقال یک چیز به هر صورت مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد.
آثار مالکیت:

- آزادی در نحوه انتفاع و تصرف:
طبیعتا هر شخصی به موجب حق مالکیت خود، در نحوه استفاده از آن مال و تصرف و انتفاع از مال خود آزاد بوده و محدودیتی ندارد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد. این حق بموجب قاعده فقهی اصل تسلیط نیز به رسمیت شناخته شده است.
اما از سویی این قاعده محدود به قواعد لاضرر و لاضرار نیز می باشد. یعنی مالک در انتفاع و تصرف در اموال خود تا جایی مخیر است که موجب ضرر دیگران نباشد.
که قانون مدنی نیز در ماده 132 خود به این موضوع تصریح نموده است: « كسي نمي‌تواند در ملك خود تصرفي كند كه مستلزم تضرر همسايه شود، مگر تصرفي كه به‌قدر متعارف و براي رفع حاجت يا رفع ضرر از خود باشد.»
بنا بر این اگر تصرف مالک به قدری باشد که عرف معمول محل مجاز و متعارف دانسته و برای رفع نیاز مالک یا رفع ضرر از مالک باشد، در هر حال مجاز است.

-مالکیت تبعات و نمائات مال :
تمام ثمرات و متعلقات اموال منقوله و غیر منقوله که طبعاً یا در نتیجه عملی حاصل شده باشد بالتبع مال مالک اموال مزبوره است. همچنین نما و محصولی که از زمین حاصل می شود مال مالک زمین است چه به خودی خود روئیده باشد یا به واسطه عملیات مالک مگر اینکه‌ نما یا حاصل از اصله یا حبه غیرحاصل شده باشد که در این صورت درخت و محصول، مال صاحب اصله یا حبه خواهد بود اگر چه بدون رضای‌ صاحب زمین کاشته شده باشد.
نِتاج حیوانات در ملکیت، تابع مادر است و هر کس مالک مادر شد مالک نِتاج آن هم خواهد شد.
اگر بطور مثال گوسفند شخصی دارای بره شود، این بره متعلق به مالک گوسفند ماده است. همچنین میوه درختان یک باغ متعلق به مالک باغ است.
هر بنا و درخت که در روی زمین است و همچنین هر بنا و حفری که در زیر زمین است ملک مالک آن زمین محسوب می شود مگر اینکه‌ خلاف آن ثابت شود.
مالکیت زمین مستلزم مالکیت فضای محاذی آن است تا هر کجا بالا رود و همچنین است نسبت به زیر زمین بالجمله مالک حق همه گونه‌ تصرف در هوا و قرار دارد مگر آنچه را که قانون استثناء کرده باشد.

- تصرف بعنوان مالکیت:
ماده 35 قانون مدنی تصرف به عنوان مالکیت را دلیل مالکیت میداند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. بدیهی است تصرفی که ثابت شود ناشی از سبب مملک یا ناقل قانونی نبوده معتبر نخواهد بود.
همچنین درصورت اقرار متصرف فعلی به مالکیت سابق مدعی ملک، مشارالیه نمی تواند برای رد ادعای مالکیت شخص‌ مزبور به تصرف خود استناد کند مگر اینکه ثابت نماید که ملک بناقل صحیح به او منتقل شده است. از جمله بیع و صلح و غیره
منبع: وب وکیل