مجازات جایگزین حبس

مجازات جایگزین حبس

مجازات جایگزین شامل چه کسانی می شود؟
شرایطی که موجب تعیین مجازات جایگزین حبس است کدامند؟
در کدام موارد تعیین مجازات جایگزین حبس الزامی است؟
در هر جامعه ای با هنجارشکنی و بر هم زدن نظم و تجاوز به حقوق دیگران برخورد می شود که این برخورد در کشورهای مختلف بنا به قانون آن کشور متفاوت است.
در قانون مجازات ایران نیز برای هر جرمی مجازاتی درنظر گرفته شده است. مجازات ها که می تواند جزای نقدی یا شلاق و حبس و حتی اعدام باشد.
برای حدود و قصاص نیز که برگرفته از احکام شرع است مجازات های حد و قصاص وجود دارد. اما بحث این مقاله جرایم غیر از حدود و قصاص بوده و در مورد جرایم تعزیری می باشد.
شدیدترین مجازات تعزیری اعدام یعنی سلب حیات از مجرم است. بعد از اعدام، شدیدترین مجازات، حبس یعنی سلب آزادی شخص است.
بعضی از اشخاص تحت شرایطی خاص مرتکب جرم شده اند، در حالیکه بالفطره مجرم نبوده و سوپیشینه موثری هم ندارند و تبعات منفی اجرای مجازات حبس برای آنها بیش از فواید آن است. زیرا هدف از مجازات، متنبه ساختن مجرم است. بنابراین اگر زیان های ناشی از دست دادن جایگاه شخصی و اجتماعی امکان بازگشت مجرم به جامع را با سختی موجه کند هدف اصلی اجرای مجازات حبس عملی نشده است.
لذا قانونگذار در مقاطعی امکان اجرای مجازات های جایگزین حبس را برای این اشخاص فراهم آورده است. تا حدی که در برخی موارد تعیین مجازات های جایگزین الزامی است و در برخی دیگر نیز در اختیار قاضی رسیدگی کننده می باشد تا با درنظر گرفتن شرایط مختلف از جمله شخصیت متهم، گذشت یا عدم گذشت شاکی، سوپیشینه و شرایط ارتکاب جرم، نسبت به تعیین مجازات جبس یا جایگزین حبس رای بدهد.
ملاک قانونی تعیین مجازات جایگزین حبس کدام قانون است؟
تا پیش از تصویب قانون مجازات سال 1392 و قانون کاهش حبس در سال 1398 صرفا جرایمی که حداکثر مجازات آن حبس کمتر از نود روز بود مشمول تبدیل به جزای نقدی می شد. یعنی اگر کسی محکوم به حبس سه ماه میشد بر اساس قانون برخی از درآمدهای دولت، این حبس و حبس های کمتر از آن الزاما تبدیل به جزای نقدی می شدند.
با تصویب قانون مجازات مصوب 1392 به‌ موجب ماده‌ ۶۴ قانون مذکور، تعیین مجازات جایگزین حبس منوط به گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف مجازات است.
اما هیأت عمومی دیوان‌ عالی کشور با صدور رأی وحدت‌رویه شماره ۷۴۶ مورخ ۲۹ دی سال ۱۳۹۴، این ماده را بدین نحو تفسیر کرد که در موارد الزامی تبدیل مجازات جایگزین حبس، گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف مجازات ضرورت ندارد و مجازات حبس الزاماً باید به مجازات جایگزین تبدیل شود.
بسته به این ‌که جرم عمدی یا غیرعمدی باشد، نحوه تبدیل آن به مجازات جایگزین بر اساس میزان حبس اصلی متفاوت است:

تعیین مجازات جایگزین حبس برای کدام جرایم الزامی است؟
1- جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر سه ماه حبس و یا کمتر است. در این صورت فرقی ندارد که متهم دارای سابقه کیفری باشد یا خیر.
2- جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر بین ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است:
منوط به اینکه مرتکب سابقه محکومیت کیفری عمدی به شرح ماده 66 قانون مجازات اسلامی را نداشته باشد یا مدت پنج سال از آن گذشته باشد:
• بیشتر از یک مرتبه سابقه محکومیت قطعی به حبس تا ۶ ماه یا جریمه نقدی بیشتر از ۱۰ میلیون ریال و یا شلاق تعزیری
• یک مرتبه سابقه محکومیت قطعی به حبس بیشتر از ۶ ماه یا حد یا قصاص و پرداخت بیشتر از یک پنجم دیه
3- جرایم غیر عمدی که حداکثر مجازات قانونی آن ها دو سال حبس یا کمتر است:
این بند در مورد جرایم غیرعمد می باشد. در خصوص این جرایم، در صورتی که مجازات قانونی جرمی حداکثر دو سال حبس یا کمتر باشد دادگاه مکلف است به جای حبس حکم به مجازات جایگزین حبس دهد. در این خصوص سوپیشینه متهم تاثیری ندارد.
4- مرتکب جرایمی که نوع یا میزان تعزیر آن در قوانین موضوعه تعیین نشده است:
در قانون در پاره‌ای از موارد عملی جرم شناخته شده است اما مجازاتی برای آن پیش بینی نشده است. مثل ماده ۲۸ قانون مطبوعات که مقرر داشته است: «انتشار عکس‌ها و تصاویر و مطالب خلاف عفت عمومی ممنوع و موجب تعزیر شرعی است… .»
در این موارد دادگاه موظف می‌باشد به جای حبس حکم به مجازات جایگزین حبس دهد

مجازات های جایگزین شامل چه مواردی است؟
عمده این موارد شامل خدمات آموزشی، بهداشتی، فنی و حرفه ای، خدمات مانند سرایداری و نگهبانی و نظافت اماکن عمومی و حفاظت و نگهداری فضای سبز و امور کشاورزی، دامداری، جنگلداری و مرتع‌داری مانند درختکاری، باغبانی، برداشت محصول، مرغداری، پرورش آبزیان و غیره است.
مجازات های جایگزین اختیاری شامل چه اشخاصی می شود؟
همانگونه که بیان شد مجازات جایگزین حبس، گونه‌ای از مجازات می‌باشد که قاضی مخیر یا موظف می‌باشد حکم به آنها دهد. در ماده ۶۵ قانون مجازات اسلامی این مجازات‌ها تعریف شده‌اند که به دو نوع اختیاری و الزامی تقسیم‌بندی می‌گردند که موارد الزامی پیشتر بیان شد.
اما در کدام جرایم قاضی اختیار دارد به جای حبس برای متهم از مجازات‌های جایگزین تعییم نماید؟
در جرایم عمدی که مجازات اصلی آنها ۶ ماه تا یک ‌سال حبس است، تبدیل حبس به مجازات جایگزین در صورت نبود موانع مندرج در قانون، اختیاری است.
منبع: وب وکیل