هبه چیست و برگشت از آن چگونه است

هبه چیست و برگشت از آن چگونه است؟
هبه در لغت به مفهوم بخشیدن است. همگی بارها در زندگی با آن برخورد داشته ایم که مالی یا چیزی به دیگران ببخشیم یا کسی هدیه ای به ما بدهد. اما در دنیای حقوق و بروز اختلافات گاهی اشخاص از این بخشش پشیمان شده و در صدد جبران و برگرداندن مال خود هستند.
این موضوع بیشتر در مواردیکه که موضوع هبه مالیست که قیمت چشمگیری دارد و یا در روابط خانوادگی که با بروز اختلاف به فکر برگرداندن هدایا می افتند

هبه چیست؟
هبه در لغت به معنای بخشیدن بدون عوض مالی به دیگری است. کسی که مالی را به دیگری می بخشد واهب است و شخص مقابل متهب و مال موضوع هبه، مال موهوبه است.
علاوه بر این سه بخش، هبه یک رکن اساسی دارد که اگر نباشد هبه کامل نمیشود و آن قبض و اقباض است. یعنی مال موضوع هبه به شخص متهب تسلیم شود و آنرا تصرف نماید. اگر مال موهوبه قبل از هبه نزد متهب باشد نیاز به قبض دوباره نیست.

آیا مال موضوع هبه قابل برگشت است ؟
برای پاسخ به این سوال باید دید هبه عقد جایز است یا لازم. پاسخ به این سوال در گرو آن است که عقد هبه را لازم یا جایز بدانیم.
منظور از عقد جایز عقدی است که هر یک از طرفین می تواند هر وقت بخواهد آن را بر هم بزند.
اما عقد لازم عقدی است که هیچ یک طرفین نمی تواند آن را بر هم بزند، مگر با توافق طرف دیگر یا در موارد وجود خیارات.
هبه از معدود عقودی است که هر دو وجه را دارد. یعنی نسبت به یکی از طرفین جایز و نسبت به طرف دیگر لازم است.
به عبارتی یکی از طرفین می تواند آن را بدون دلیل بر هم بزند اما طرف دیگر باید به عقد پایبند باشد و تنها در صورتی می تواند عقد را بر هم بزند که با طرف دیگر توافق کند یا برای او خیار ایجاد شده باشد.
عقد هبه نسبت به واهب (هبه کننده) جایز و بنابراین واهب در صورت باقی بودن مالی که هدیه کرده، می تواند از هدیه رجوع کرده و مال را پس بگیرد که اصطلاح حقوقی آن رجوع از هبه است که البته این امر استثنائاتی دارد.

مواردیکه امکان رجوع از هبه نیست کدامند:
در موارد زیر با وجود آن که عین موهوبه باقی است، اما واهب نمی تواند به آن رجوع کند:
در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.
در صورتی که هدیه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود خواه قهراً مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود.
در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.
فوت واهب یا متهب.
بخشیدن مال به عنوان صدقه.
بنابراین اگر متهب همسر باشد استرداد آن تحت شرایط فوق ممکن است.

پس گرفتن طلاهای خریداری شده برای همسر
یکی از موارد اختلاف بین زوجین استرداد طلاهایی است که زوج برای زوجه خریداری کرده است. آیا وی میتواند با رجوع از هبه طلاهای فوق را مسترد کند؟
اگر به نیّت هبه داده باشد، و آن طلا موجود باشد یعنی مثلا فروخته یا تعویض نشده باشد، حقّ باز پس گرفتن دارد. ولى با توجّه به این که معمولا به قصد هبه مى دهند، اگر طلا را تعویض کرده باشد، حق باز پس گرفتن ندارد.

آیا امکان بازپس گیری هدایای دوران نامزدی وجود دارد؟
قانون مدنی این اجازه را داده تا اگر نامزدی به ازدواج ختم نشد امکان استرداد هدایا برای طرفین باشد. البته در این قسمت باید بین اموال مصرف شدنی با سایر اموال تفاوت قایل شد. اموال مصرف شدنی اموالی هستند که با استفاده از بین میروند بنابراین امکان استرداد آنها یا مطالبه قیمت وجود ندارد
اما در اموال مصرف نشدنی که امکان بقای آنها هست امکان استرداد هم وجود دارد و حتی اگر از بین رفته باشند میتوان قیمت آن را مطالبه کرد. البته اگر این مال بدون تقصیر متهب از بین رفته باشد مثلا طلا مورد سرقت واقع شده باشد قیمت آن قابل مطالبه نیست
منبع: وب وکیل